Kimler Gelir Vergisi Öder?
Gelir vergisi mükellefleri, belirli kazançlardan birini ya da birkaçını elde eden gerçek kişilerdir. Bu kişiler arasında ikametgâhı Türkiye’de olanlar ve bir yıl içerisinde Türkiye’de sürekli olarak altı aydan fazla oturanlar bulunur. Bununla beraber ülkede 6 ay kalan herkes vergiye tabi değildir.
Gelir Vergisi Kanunu’na göre 6 aydan fazla kalan yabancılar dahi vergi ödemek zorunda olmayabilir. Bu durumda vergilendirilmeyen kişilerin geçici görev ya da iş için Türkiye’de bulunması gerekir. Söz konusu kişiler; iş, ilim ve fen adamları, uzmanlar, memurlar, basın ve yayın muhabirleri olabilir. Bunlara ek olarak eğitim, tedavi ya da istirahat amacıyla gelenler; tutukluluk ya da hastalık nedenleriyle ülkede olanlar da vergi ödemezler.
Yukarıda bahsi geçenlerin yanı sıra Türkiye dışında yaşayıp ülkeye gelir elde eden kişiler ve kurumlar da dar mükellef olarak vergilendirilirler. Bu bakımdan Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı şirketlerin de vergi mükellefleri arasında yer aldığını unutmamak gerekir.
Gelir Vergisi Yüzde Kaçtır?
‘’Gelir vergisi yüzde kaçtır’’ pek çok kişinin cevabını merak ettiği bir sorudur. Türk gelir vergisi, kademeli bir ölçeğe sahiptir. Bir kişinin geliri büyüdükçe vergi oranları da artar. Söz konusu verginin oranları, %15 ile %40 arasında değişir. Gelir vergisi dilimlerine göre oranlar şu şekildedir:
- 110.000 TL’ye kadar olan gelirler için vergi oranı %15’tir.
- 110.000 TL ile 230.000 TL arasındaki gelirler için 16.500 TL üzerinden %20, fazlası için %27 vergi uygulanır.
- 230.000 TL ile 580.000 TL arasındaki gelirler için 40.500 TL üzerinden %27, fazlası için %35 vergi uygulanır.
- 580.000 TL ile 3.000.000 TL arasındaki gelirler için 135.000 TL üzerinden %35, fazlası için %40 vergi uygulanır.
- 3.000.000 TL’den fazla gelirler için 982.000 TL üzerinden %40 vergi uygulanır.
Yukarıda bahsi geçen veri dilimleri, 2024 yılına göre yapılan hesaplardır. Sonraki yıllarda bu dilimlerin değişebileceği hesaba katılmalıdır. Enflasyon oranında gelirlerde değişiklik olduğu için oran değişmese de vergi miktarları artabilir.
Gelir Vergisi Neye Göre Ödenir?
Gelir vergisi, hesaplamaya göre ödenir. Bir kişinin yıl boyunca elde ettiği kazanç esas alınarak ödenmesi gereken vergi miktarı hesaplanır. Türkiye’deki Gelir Vergisi Kanunu’na göre gelirin unsurları arasında aşağıdakiler yer alır:
- Ticari faaliyetler sonucu elde edilen kazançlar.
- Tarım ve hayvancılık faaliyetleri sonucu elde edilen zirai kazançlar.
- İşveren tarafından işçilere ödenmesi gereken ücretler.
- Avukatlık, mühendislik, doktorluk gibi serbest mesleklerden elde edilen kazançlar.
- Kiralanan gayrimenkullerden elde edilen gelirler.
- Hisse senetleri, tahviller ve diğer menkul kıymetlerden elde edilen gelirler. Tüm bunlara menkul sermaye iratları denir.
- Yukarıdaki kategorilere girmeyen diğer tüm kazançlar. Belirli bir dönemde (genellikle bir takvim yılı) elde edilen bu kazançlar üzerinden gelir vergisi ödenir.
‘’Gelir vergisi nedir’’ sorusuna cevap arayanlar yukarıdaki kazançlara göre belirli bir miktar ödemeleri gerektiğini düşünmelidirler. Yukarıda sayıldığı üzere belirli bir gelir elde eden herkes, devlete bundan bir miktar ödeme yapmak zorundadır. Bu sayede gelir elde edenler, sosyal devletin işleyişine olumlu katkıda bulunurlar.
Gelir Vergisi Nasıl Hesaplanır?
‘’Gelir vergisi ne kadar’’ sorusuna cevap vermek için her kazanca göre ayrı hesaplama yapılması gerekir. Söz konusu miktar, gelir tutarının (matrah), vergi oranıyla çarpılması şeklinde hesaplanır. Ancak gelir tutarı yükseldikçe vergi oranı da artar. Örnek vermek gerekirse; 110.000 TL altındaki gelirler için ödenmesi gereken vergi %15’dir. Verginin işlem göreceği miktar 10.000 TL ise bunun üzerinden hesaplama yapılması gerekir. Bu miktar vergi tarifesinin birinci diliminde olduğundan %15’lik oran uygulanır. Bu durumda gelir vergisi 10.000 x %15 = 1500 TL olacaktır.
Gelir Vergisi Ne Zaman Ödenir?
Gelir vergisi genellikle yıllık olarak ödenir. Türkiye’de, gelir vergisi beyannamesi yıllık olarak düzenlenir ve buna göre ödeme yapılır. ‘’Gelir vergisi ne zaman ödenir’’ sorusuna daha detaylı da cevap vermek mümkündür. Söz konusu tarihleri belirleyen kazanç türüdür. Basit usule tabi olan bir işletme için ilk taksit şubat ayında ödenir. İkinci ödemenin yapılacağı ay ise hazirandır. Diğer işletmeler ise mart ve ağustos aylarında ödeme yaparlar.
Söz konusu vergiyi taksitler halinde öderken beyandan sonra ve borç tutarına dikkat edilir. Ödemenin hem gelirle orantılı olması hem de uygun bir miktarın 2 ya da 3’e bölünmesi gerekir. Taksit sayılarının yıldan yıla değişiklik göstermesi de mümkündür. Son ödeme tarihleri ise son derece önemlidir çünkü gecikme olduğunda faiz devreye girer. Gelir vergisini hiç takside bölmeden tek seferde de ödemek mümkündür.
