Mobbing Nedir? Mobbing Örnekleri Nelerdir?
Mobbing, iş yerinde hedef alınan kişilere yönelik kasıtlı ya da art niyetle yapılan davranışlara verilen isimdir. Çalışma ortamında psikolojik açıdan yıpratıcı tutumlarla karşılaşan kişilerin mobbinge maruz kalıyor olması muhtemeldir. Sahip olunan gücün ya da pozisyonun kötüye kullanılmasıyla meydana gelen bu durumun farklı türleri mevcuttur. Mobbing; düşey, dikey ve yatay olmak üzere üç farklı kategoriye ayrılır. Söz konusu kategoriler şu şekilde sıralanabilir:
- Düşey Mobbing: İşveren, amir ya da yönetici tarafından astlarına uygulanır. Bu davranışta fail genellikle şirket içi hiyerarşiden beslenerek yetkilerini kötüye kullanmaktadır.
- Dikey Mobbing: Çalışan tarafından yöneticiye uygulanan psikolojik şiddet biçimidir. Genellikle birden fazla çalışanın bir araya gelerek beraber hareket etmesiyle uygulanmaktadır.
- Yatay Mobbing: Eşit seviyedeki çalışanlar arasındaki mobbing olarak tanımlanabilir. Şirkete yeni katılan ya da terfi alan çalışanlara daha sık uygulandığı gözlemlenmiştir.
Mobbing, Türk Ceza Kanunu uyarınca adli bir suç olarak kabul edilmektedir. Sistematik olarak baskı, kuşatma, aşağılama ve tehdit şeklinde vuku bulan bu davranışın pek çok örneği bulunur. İş ortamında uygulanan bazı mobbing örnekleri şunlardır:
- Sosyal İlişkilere Saldırı: Hedef alınan kişinin çalışma ortamından izole edilmesi ve iş arkadaşlarından ayrı tutulması gibi örnekler bu kategoriye dâhildir. Amaç, mağdurun sosyal ilişkilerini engellemektir.
- Kişisel İtibara Saldırı: Bir kişinin iş yerinde dış görünüş, yaşam tarzı ve görüşleri dolayısıyla dışlanmasıdır. Alçaltıcı isimlerle hitap etmek ya da kişiyi gülünç duruma düşürüp alay etmek itibara saldırı olarak nitelendirilir.
- Mesleki Duruma Saldırı: Kişiye kapasitesi altında ya da görevi olmayan işler verilmesi bu kapsamda değerlendirilir. İşten çıkarmaya zorlamak da mesleki duruma saldırıdır.
- Doğrudan Sağlığa Saldırı: Cinsel taciz, ağır işlere zorlanma ve fiziksel şiddet tehdidi bu kapsamda değerlendirilir.
Eğer bu durumlardan en az biriyle karşı karşıya kaldıysanız ve mobbinge uğradığınızı düşünüyorsanız öncelikle bu durumdan emin olmalısınız. Aksi takdirde hak kayıpları yaşayabilirsiniz. Mobbing davası açmadan önce bu duruma itirazınızı açıkça belirtmeli, iş arkadaşlarınızla ve yöneticilerinizle paylaşmalısınız.
İş Yerinde Mobbingle Karşılaşan Çalışan Ne Yapmalı?
İş yerinde mobbinge maruz kaldığını düşünen kişiler, bu durumu kabullenmek yerine taciz niteliği taşıyan söz konusu davranışların durdurulmasını açıkça talep etmelidir. Bu noktada bir dilekçe yazılarak ileride delil olarak kullanılabilecek bir belgeye sahip olunabilir. Haksız uygulamalar yazılı olarak kaydedilerek amirlere bildirilmeli ve mümkünse bu durum çalışma arkadaşları ile paylaşılmalıdır.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezleri ALO 170 hattını arayarak tüm süreçleri delilleri ile birlikte anlatabilir, mobbing uygulayan kişi hakkında şikâyet oluşturabilirsiniz. Mobbing davası, çalışanlara iş yerinde uygulanan sistematik yıldırma politikasına bağlı olarak açılabilmektedir. Mobbinge maruz kalan kişiler İş akdini haklı sebeplere bağlı olarak feshedilebilir, maddi ve manevi tazminat talep edilebilir.
Mobbingi İspatlama
Mobbing durumunda kişinin haklarının ağır şekilde ihlal edilmesi şart değildir. Haksızlığın tespit edilmesi ve ispatlanması durumun mobbing kabul edilmesi için yeterli olacaktır. Çalışma ortamında mobbing uygulandığına dair kuşku uyandıran bir ayrıntı bile delil olarak gösterilebilir. Yargıtay, mobbingin kanıtlanmasının işverenin yükümlülüğü olduğunu belirtmiştir. Yazılı belgeler, ses kaydı ve arama dökümanları mobbing ispatında kullanılabilir.
Mobbing Uygulamanın Cezası Nedir?
Türk Ceza Kanunu’nda mobbing türüne bağlı olarak farklı ceza uygulamaları gerçekleştirilir. Kişiyi isteği dışında bir yerde tutmak ya da oraya zorla göndermek şeklinde gerçekleşen durumlarda açılan mobbing davası, hapis cezasıyla sonuçlanabilir. Çalışanı hürriyetinden yoksun bırakan kişiye 1 ila 5 yıl arası hapis cezası verilebilir. Eğer şiddet ve tehdit söz konusuysa bu ceza 7 yıla kadar çıkabilir.
Cinsel mobbing cezası, üç aydan iki yıla kadar hapis şeklinde olabilir. Bu türdeki mobbing davasının, adli para cezasıyla sonuçlanması da mümkündür. Nüfuzun kötüye kullanılması ve aynı iş yerinde çalışmanın sağladığı avantajlardan yararlanılması gibi durumlar söz konusu ise bu ceza yarı oranında artırılabilir.
